Ga naar de hoofdinhoud Ga naar de zoekopdracht Ga naar de hoofdnavigatie

‘Ik ben een voedselproducerende natuurbeheerder’

Peter Oosterhof (52) is sinds april 2019 biologisch melkveehouder in Foxwolde, Drenthe. Zijn boerderij is al generaties in de familie en hoewel ze altijd gangbaar zijn geweest, heeft Oosterhof toch de overstap naar biologisch gemaakt. ‘Tien jaar geleden luisterde ik Radio Noord over de gaswinning. 25 procent van de Nederlandse aardgasproductie ging op aan de productie van stikstofkunstmest. Ik vond dat dat anders moest.’

Foto's Peter Oosterhof

Oosterhof is zeer begaan met zijn bedrijf, net als zijn vader en zijn grootvader voor hem. Samen met zijn vrouw beschikt hij over 60 hectare cultuurgrond en 60 hectare grond met een beheerpakket. Daarnaast heeft hij de zorg voor 110 tot 125 melkkoeien. ‘Koeien die niet drachtig willen worden of die uierproblemen hebben, gaan weg. Ongeveer 20 procent wordt op jaarbasis vervangen en gaat richting slager. Hoe ouder ik word, hoe meer moeite ik ermee heb om ze te laten gaan.’




Transitie

Kijkend naar zijn boekhouding en luisterend naar Radio Noord, realiseerde Oosterhof dat de laatste liters melk enorm veel geld kostten en dat hij heel afhankelijk was van de input van kunstmest en krachtvoer. ‘Beide kosten verschrikkelijk veel fossiele energie om te produceren.’ Maar zowel zijn vader als hijzelf zijn opgevoed met het idee: als je geen kunstmest gebruikt, dan groeit het niet. Vroeger werden er door de overheid zelfs folders uitgedeeld met de boodschap: gebruik stikstof! ‘Het gaat ook echt makkelijker, je strooit kunstmest op je Engels raaigras en het groeit. Staan er te veel dingen in die je niet wilt, dan trek je de spuit erover. Een makkelijker systeem is er niet.’

Maar dit systeem is niet zonder consequenties. Daarom begon Oosterhof in 2015 met kruidenrijk grasland. ‘In dit perceel heb ik een paar doorzaaiacties gedaan, maar verder niet. Het valt me niet tegen, maar je ziet dat de grond compact is met weinig beworteling in de diepere lagen,’ zegt Oosterhof, terwijl hij met zijn handen een kluitje grond uit elkaar trekt. ‘Je ziet met name de wortelzone bovenin liggen met een paar miezerige wormen.’ Hij loopt door naar een ander perceel en zet een schop in de grond om het verschil te laten zien. ‘Dit is dezelfde grond, met dezelfde kruiden, maar door ander beheer is die wortelzone veel dieper geworden. Hier zie je klaver, cichorei en rogge. We gebruiken rogge als voorvrucht. Deze is in staat om vlug te kiemen en bladgroen te produceren. Vijf dagen nadat je hebt gemulcht kan de fotosynthese zijn werk gaan doen en het bodemleven weer van suikers voorzien. En kijk die wormen op dit perceel. Zelfs Jeroen Onrust, de wormenonderzoeker, was ervan onder de indruk!’

Lagere melkproductie

De biodiversiteit op het land neemt toe, maar waar de koeien vroeger 9.000 liter gaven, geven ze nu nog maar 6.000 liter. ‘Als je een koe hebt die het genetisch in zich heeft om 10.000 liter te produceren en je voert haar maar voor zes, dan krijgt die koe een energietekort. We zijn daarom onze koeien anders gaan fokken, met rassen die minder melk geven, zoals Fries-Hollands en MRIJ.’ Oosterhof loopt langs zijn koeien en verschoont ondertussen een waterbassin. ‘Dankzij de biologische melkprijs kan ik genoegen nemen met minder productie per koe. En vanwege mijn huidige bedrijfsproces zijn de kosten ook veel lager geworden. De dierenarts komt minder vaak, we hebben geen kunstmest en krachtvoer meer nodig en de verwerkingskosten zijn naar beneden gegaan.’

Meer productiviteit

Oosterhof geniet zichtbaar van zijn werk, werk dat er alleen maar leuker op is geworden. Van zijn leraar bodemkunde en bemestingsleer van vroeger zou hij een zware onvoldoende krijgen, want hij haalt meer van zijn land af dan hij erop brengt. ‘Maar ik zie dat de productiviteit van de meeste percelen flink toeneemt: het groeiseizoen is verlengd, water loopt veel beter weg en het wemelt van de wormen die al het organisch stof naar beneden trekken. Vooral pendelaars zorgen voor een betere bodem, een betere filter- en sponswerking.’




De waterstand staat hier op -1,30 NAP. Norg ligt ook in Drenthe, zo’n elf kilometer vanaf Foxwolde, maar dat ligt wel tien meter hoger. ‘We hebben hier altijd meer last van water dan van droogte, maar sinds wij anders zijn gaan werken, zien we de percelen opknappen.’ Oosterhof wijst naar een perceel in de verte. ‘Daar zaten we vroeger op 15 februari nog vast met de sleepslangcombinatie [een gangbare bemester, red.] en daar ben ik nu soms op 15 januari al aan het weiden.’

Kruidenrijk grasland

Bij Oosterhofs eerste kennismaking met kruidenrijk grasland werd tegen hem gezegd: ‘Laat bloeien en zaad zetten. Na de zaadzetting komt het vanzelf weer op.’ Maar dat bleek een fabeltje. ‘Zolang de kruiden lekkerder zijn dan de grassen,’ zegt Oosterhof ‘eten de koeien de kruiden eruit en laten ze de grassen staan. En dan zie je de productiviteit van je land achteruit gaan. En dan de herkomst van dat zaaizaad…’ Oosterhof schudt zijn hoofd en kijkt naar de grond. ‘… de weegbree komt volgens mij uit Nieuw-Zeeland, de cichorei komt uit Frankrijk, de klavers komen uit Duitsland of Tsjechië. Zo’n soort houdt het niet langer dan vier jaar vol, ze zijn niet aangepast aan de omstandigheden die we in Nederland hebben. Een of twee zaadleveranciers hebben proefveldjes staan en maken ook wel goede keuzes in wat hier het beste past, maar de meeste zijn snelle jongens, het maakt ze niet uit wat ze verkopen. Welke zaadleverancier gaat dat voor ons doen? Wie gaat selecteren op duurzaamheid? Wie gaat er iets verkopen wat het eeuwigdurende leven heeft? Cruydt-Hoeck misschien?’ Oosterhof stopt zijn handen in zijn zakken en haalt zijn schouders op. ‘Als je als boer begint met kruidenrijk grasland en het slaagt niet, dan denk je: wat heb ik verkeerd gedaan? Maar vaak ligt het niet aan jou, maar aan de kwaliteit van wat er is ingezaaid.’

Ook de methode van inzaaien helpt mee bij de ontwikkeling van kruidenrijk grasland. ‘We hebben verschillende doorzaaimethodes geprobeerd, de mulchmachine bleek voor ons het beste te werken. Met die machine maken we de bovenste twee à drie centimeter kapot, de rest van de grond houden we intact. Daarna gaan we inzaaien.’ Vervolgens worden de percelen heel intensief beweid door koeien en wordt er weinig gemaaid.

De juiste balans

Het is voor Oosterhof nog zoeken naar de juiste balans. ‘We zijn nu het hele huiskavel wel rond met kruidenrijk grasland. Zo nu en dan moeten we daar een aanpassingen in doen, zodat de kruiden weer wat toenemen. Dan zie je de wortels weer dieper wortelen en het aantal wormen toenemen. Die wormen moet je goede mest geven. Wij geven drijfmest – een gotspe voor sommigen – maar als ik zie wat voor bodemleven we hier hebben, wat er gemeten en geanalyseerd is, dan kan drijfmest goed ingezet worden. Het helpt wel dat onze drijfmest zo weinig mogelijk residuen heeft van bacterieremmers, ontwormingsmiddelen en dergelijke.’




Op de percelen van Oosterhof zie je duidelijk dat de koe, de plant en de bodem met elkaar verbonden zijn. Hoe mooier dat cirkeltje wordt, hoe sterker het systeem wordt. ‘Verderop aan de rand van onze percelen hebben we orchideeën, groot blaasjeskruid [een zeldzaam vleesetende plantje, red.], zandbijen en meer. Dat is een groot compliment. Je ziet de biodiversiteit toenemen. Nico Minnema, onze huisecoloog, zegt dat er op mijn kavel meer te beleven valt dan in het natuurgebied hierachter.’ Oosterhof zijn ogen glinsteren als hij dit uitspreekt. Hij loopt verder naar zijn schuur om zijn overall en laarzen uit te trekken.

‘Boeren en natuurbeheerder worden nu in twee hokjes geplaatst, maar dat is onzin. We leven in een cultuurlandschap en landbouw was een van de eerste vormen van natuurbeheer. Ik ben een voedselproducerende natuurbeheerder. Mijn beheer kost geen klauwen vol met geld en levert ook nog mooi voedsel op.’ Bij zijn achterdeur aangekomen leunt hij tegen de muur om zijn schoenen uit te trekken. ‘Kom, we gaan een kop thee drinken.’

 

Advies nodig?

Klik hier voor het bloemenweide stappenplan. Kom je er niet uit? Neem dan contact op en vraag het een adviseur.

Andere blog/nieuws artikelen