Beheer van een bloemenweide

Het bloemrijk grasland zoals we dit kennen in West Europa is ontstaan door een eeuwenlang agrarisch ritme van maaien en hooien. Dit hooi verzamelden boeren als wintervoedsel voor het vee. Als gevolg hiervan werden voedingsstoffen weggenomen en ontstond een redelijk schrale situatie waarop een bloemrijk grasland goed kan gedijen. 
Bij het goed beheren van ons bloemrijk grasland nemen we de werkwijze van de ouderwetse boer daarom dus als uitgangspunt. Als we niet maaien, dan verruigt en vergrast de bloemenweide en zullen de bloemen verdwijnen. Maaien en afvoeren doen we in de eerste plaats dus om de bodem te verschralen om daarmee de bloemrijkheid te stimuleren.

Wanneer maaien?

Gefaseerd maaien - hoe moet dat?

Door niet in één keer de gehele bloemenweide af te maaien, wordt de bijdrage aan biodiversiteit een stuk groter. Maar hoe moet het precies? Er zijn verschillende manieren om een bloemenweide in delen te maaien. 

Over het algemeen geldt: in de natuur bevinden zich vooral ronde vormen. Kies er dan ook, waar mogelijk, voor om ronde vormen te maaien en minder rechte paden of vierkanten. Daarnaast is het verstandig om vooral de grassige stukken te maaien en de bloemrijke stukken te laten staan. Tot slot laat u ook in de wintermaanden een stuk bloemenweide over

Optie 1: Bij elke maaibeurt 15% tot 30% van de bloemenweide laten staan. De bloemenweide wordt één tot enkele keren per seizoen gemaaid; elke keer blijft zo'n 15% tot 30% van de bloemenweide staan. Dit kan een aangesloten stuk zijn, maar het mogen zeker ook verschillende vormen zijn. Wanneer er meerdere keren gemaaid wordt, is het geen probleem dat sommige delen vaker gemaaid worden (zeker niet als ze vergrast zijn)

Optie 2: Gedurende het jaar stukjes maaien, zodat er in totaal 70% tot 85% gemaaid is in een jaar. Uiteraard blijft ook op deze manier 15% tot 30% staan gedurende de wintermaanden. Ook hier geldt: het is geen probleem wanneer sommige (vergraste) stukken meerdere keren gemaaid worden.

Optie 3: Land-art. Oftewel maak al maaiend mooie figuren in de bloemenweide maken, zodat de bloemenweide ook gemaaid een lust voor het oog is. Verstandig is het om de bloemrijke stukken te laten staan en de grassige delen te maaien.

Gefaseerd maaien in een grootschalige bloemenweide

Grof en fijn beheer

Waarmee maai ik de bloemenweide?

De gereedschappen en machines die we gebruiken hangen af van de schaal waarop we werken. Van belang is zoveel mogelijk vegetatie weg te halen en het maaisel niet teveel te versnipperen. Hark grondig, zodat er niet teveel maaisel achterblijft en er geen ‘viltlaag’ van slecht doorlatend verterend materiaal ontstaat.

De kleinschalige bloemenweide

Kleinschalig kunnen we werken met een bosmaaier of met een zeis. De bosmaaier het liefst voorzien van een slagmes in plaats van een draadkop, die het maaisel teveel versnipperd. Afharken gaat prima met een hooihark.

De middelgrote bloemenweide

Op middelgrote terreinen is en éénassige messenbalkmaaier erg handig. Eventueel kun je deze voorzien van een bandhooier.

De grote bloemenweide

Op grotere terreinen gebruiken we een tractor met een cyclomaaier. Het maaisel verzamelen we met een hooihark en balenpers.

Klepelen is funest voor de bloemenweide

Een praktisch, maar ecologisch onwenselijk alternatief is de ‘klepelmaaier met zuiginstallatie’. Dit is een kosten efficiënt compromis waarbij we veel voedingsstoffen afvoeren, helaas worden ook veel insecten en zaden weggezogen. Wanneer we toch voor de ‘Klepelzuigcombinatie ‘ kiezen, dan is het van groot belang dat we gefaseerd maaien en dus steeds een substantieel deel van de vegetatie laten staan zodat de insectenpopulatie zich kan herstellen. 

Gebruik absoluut géén klepelmaaier zonder zuiginstallatie! Dit is funest voor de bloemenweide. Alle maaisel wordt versnipperd en de bloemenweide verruigt totaal. Eén jaar (goedkoop) klepelen, kan tien jaar zorgvuldig ecologisch beheer teniet doen.

Help! Mijn bloemenweide is vergrast

Ratelaar tegen vergrassing

Misvatting: het maaisel een week laten liggen

Een hardnekkig misverstand is dat we het maaisel één of twee weken moeten laten liggen, zodat de zaden eruit kunnen vallen. Dit is niet nodig. Een bloemrijk grasland bestaat uit meerjarige soorten, die een rozet of zode vormen. Deze zal gewoon weer uitlopen na het maaien. Daarnaast zullen voor en tijdens het maaien ook al wat zaden op de grond vallen. Wanneer we het maaisel pas een week later afvoeren, dan begint het maaisel al te rotten en kruipen er allerlei beestjes in. Direct, of binnen enkele dagen na het maaien afvoeren is dus prima. 

Misvatting: gemeenten maaien veel te vroeg 

Regelmatig horen we mensen mopperen dat de gemeenten 'veel te vroeg maaien’. Maaien in mei heeft als voordeel dat met name grassen worden onderdrukt. Bij ontwikkelingsbeheer en verschralingsbeheer is het juist verstandig om in mei te maaien. Wanneer de bloemenweide al soortenrijk is, is het verstandig om pas te maaien nadat de planten zich hebben uitgezaaid. Vroeg in het jaar maaien kan ook onderdeel zijn van een gefaseerd maaibeheer, zodat er altijd wel iets bloeit voor de bijen, vlinders en ..mensen.