Kruidenrijk grasland

Kruiden- en faunarijk grasland is één van de beheertypen die in het Nederlandse natuurbeleid wordt nastreeft. Vaak ook aangeduid met de code N12.02. Het beheer in deze graslanden bestaat uit jaarlijks één á twee keer maaien en afvoeren van het maaisel. 

Toch valt het soms tegen wat na jaren van beheren opkomt aan plantensoorten. Het is goed mogelijk dat hier een probleem zit in de afwezigheid van bronpopulaties van geschikte soorten of een sterk verarmde zaadvoorraad in de bodem door een intensief bemestingsverleden. Voor deze graslanden bieden wij een zorgvuldig uitgekiend mengsel, dat aansluit bij de lokale floristische waarden. Wij hebben een mengsel voor de zandgronden en een mengsel voor voedselrijkere graslanden. 

Wat is kruidenrijk grasland, N12.02? 

Kruidenrijk grasland is onderdeel van een natuurinclusieve (melk)veehouderij. Het is een landschapstype met grasland met meer dan 15 tot wel 40 verschillende plantensoorten verspreid over het perceel. Grofweg kun je onderscheid maken in twee typen: productief kruidenrijk grasland en extensief kruidenrijk grasland.

+ Productief kruidenrijk grasland

Productief kruidenrijk grasland bestaat uit een mengsel van grassen, kruiden en vlinderbloemigen bedoeld voor productiedoeleinden. Het onderhoud aan deze percelen is vergelijkbaar met Engels raaigras, al is er minder bemesting nodig (en geen kunstmest!) dankzij de vlinderbloemigen in het mengsel. Deze graslanden geven een hoge grasopbrengst met hoge voederwaarden en ruw eiwit, mineralen en gezonde inhoudsstoffen. De productie is gelijk aan de productie met monocultuur raaigras, en soms zelfs hoger. Daarnaast draagt het bij aan de biodiversiteit.

+ Extensief kruidenrijk grasland

Extensief kruidenrijk grasland is een mengsel van grassen en kruiden en wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van bodemleven, insecten en weidevogels. Extensief kruidenrijk grasland heeft een open diverse structuur, is kleurrijk, en wordt extensief beheert, wat inhoudt dat er niet of heel weinig bemest wordt en er een beperkt aantal maaibeurten is. Zo hebben insecten meer tijd om zich voort te planten en hebben vogels tijd om te broeden en hun jongen groot te brengen. In het voorjaar en vaak in de zomer krijgen de diverse plantensoorten de gelegenheid om tot bloei te komen en zaden te vormen. Voor goed ontwikkeld extensief kruidenrijk grasland zijn ook de aanwezigheid van structuurelementen en verbondenheid met andere natuur belangrijk.

Voordelen van extensief kruidenrijk grasland

Extensief kruidenrijk grasland zorgt voor betere doorworteling, rijker bodemleven en daarmee een hoger organische stofgehalte. De betere doorworteling zorgt voor meer CO2-vastlegging en minder uitspoeling van mineralen. Extensief kruidenrijk grasland is niet alleen rijk aan plantensoorten, maar ook aan diersoorten, waaronder grote insecten. Deze insecten zijn een belangrijke voedselbron voor veel boerenlandvogels.

Hoe ontwikkel je een extensief kruidenrijk grasland?

Extensief kruidenrijk grasland ontstaat door langjarig extensief beheer, dat betekent weinig tot geen voedingsstoffen toevoegen en (waar mogelijk) vernatten. Zo kunnen kruidenzaden die in de zaadbank aanwezig zijn alsnog kiemen en zich ontwikkelen. Veel kruiden die van oorsprong in een hooiland voorkwamen, zijn niet bestand tegen de concurrentie van sterk groeiende grassen. De boeren van vroeger creëerden met het maaien en afvoeren vrij schrale situaties, waar de kruiden zich helemaal op aangepast hebben de afgelopen duizenden jaren.

Het ontwikkelen van extensief kruidenrijk grasland gaat dan ook het best op gronden die al langere tijd uit productie zijn gehaald en al redelijk voedselarm zijn. Door regelmatig te maaien en af te voeren, wordt de grond nog schraler. Door de tijd heen ontstaan dan verschillende stadia:

+ Grassenmix (10/12 soorten): grof mozaïek van grassen en beperkt aantal soorten algemene kruiden die in haarden voorkomen, zoals Ruwbeemdgras, Timothee, Veldbeemdgras, Kropaar, Kruipende boterbloem en Witte klaver. 

+ Grassenmix-plus (12/17 soorten): heeft een handvol algemene kruiden zoals, Zachte dravik, Grote vossenstaart, Gewoon struisgras, Hondsdraf, Ridderzuring, Ruige zegge.

+ Dominanttype (10/15 soorten): meer dan de helft is bedekt met gras en kruiden zijn nauwelijks zichtbaar. Door op tijd te maaien (bij voorkeur in mei) kun je dominanttype vermijden.

+ Gedegenereerd (5/10 soorten): er is inmiddels zo vaak gemaaid en afgevoerd dat de bodem geen voedingsstoffen meer heeft en verzuurd. Ruige stalmest of bekalken is de oplossing.

+ Gras-kruidenmix (15/25 soorten): fijn mozaïek van grassen en talrijk aanwezige kruiden komen redelijk gelijkmatig verdeeld over het perceel voor. Vanaf nu komen er specifieke soorten voor die zich vooral op jouw grond weten te handhaven.

+ Bloemrijk grasland: grote rijkdom aan soorten en een uitbundige bloei van kruiden door het groeiseizoen heen. Een deel van de soorten is minder algemeen.

Hoe ontwikkel je een extensief kruidenrijk grasland?

Om extensief kruidenrijk grasland te ontwikkelen, is het nodig de allereerste maaibeurt tijdig uit te voeren (mei-juni) om zo de te dominante grassen onderdrukken. In de loop van de jaren kun je de maaimomenten vanaf 15 juni uitvoeren. De kruiden krijgen dan de kans om zaad te zetten en ook de vogels zijn gebaat bij dit maaibeleid. Als de kruidenrijkdom achterblijft, door een gebrek aan kruiden in de zaadbank, kun je de bodem doorzaaien met een kruidenrijk zadenmengsel. Zorg ook voor een hoog waterpeil en waterhoudende greppels. Een hoog waterpeil vertraagt grasgroei en de greppels zorgen voor veel variatie in het gewas. Bovendien wordt de vegetatie doorwaadbaar voor weidevogels, zodat zij efficiënt voedsel kunnen verzamelen. En wees terughoudend met mest. De mest voegt voedingsstoffen toe aan de bodem, terwijl kruiden veelal meer kans maken op voedselarmere gronden.

Hoe houd je een extensief kruidenrijk grasland in stand?

Begrazing kan bijdragen aan het behoud van kruidenrijk grasland, maar het moet met zorg worden toegepast. Het aantal grazers moet worden afgestemd op de draagkracht van het grasland, zodat het grasland niet overbegraasd wordt. Een variëteit aan grazers, bijvoorbeeld koeien, schapen, geiten, kan ook helpen bij het behouden van een diverse vegetatie. Als het grasland te veel verschraald is, kan er compost of ruige stalmest gebruikt worden. Na de begrazing moet de vegetatie voldoende tijd hebben om weer te ontwikkelen (minstens 8 – 12 weken).

Kruidenrijk 1001ha

Met de campagne ‘Kruidenrijk 1001ha’ willen Urgenda en LTO Nederland melkveehouders op een laagdrempelige manier stimuleren om de biodiversiteit te herstellen. Sinds het begin van de campagne hebben al bijna 1.500 melkveehouders zo’n 6.000 hectare grond ingezaaid met kruidenrijk grasland. Dat is goed voor 2,5 miljoen kilo besparing op stikstofkunstmest en 5 miljoen kilogram CO2.

Doorzaaimengsels

De campagne is dit jaar uitgebreid met doorzaaimengels voor landbouwgrond die uit productie is gehaald en als bestemming (agrarische) natuur krijgt. Om het proces naar kruidenrijke vegetatie te versnellen, hebben we mengsels ontwikkeld die doorgezaaid kunnen worden in een bestaand weiland, mits de productie al wat naar beneden is gebracht.

Doorzaaien is een snelle en eenvoudige methode om het bestaande grasland te verrijken met nieuwe gras- en plantensoorten. Onze mengsels zijn zo samengesteld dat de bodem gezonder wordt en de biodiversiteit zowel boven- als ondergronds toeneemt.

Boeren uit de provincies Zeeland, Zuid-Holland, Limburg, Friesland en Drenthe plus de gemeenten Hardenberg, Hof van Twente, Ede, Berkelland, Wierden en in de Groene Stelling van Amsterdam krijgen 300 euro subsidie op deze doorzaaimengsels:

+ KG 1 Kruidenrijk grasland - droge zandgrond

+ KG 2 Kruidenrijk grasland - vochtige zandgrond

+ KG 3 Kruidenrijk grasland – kleigrond

Zie 1001 ha voor de meest actuele informatie.

Naast kruidenrijk grasland zijn er meer mogelijkheden om de biodiversiteit rondom jouw (melk)veehouderij te verbeteren. Ontdek hier meer toepassingen en geschikte zadenmengels